همه به تفریح نیاز دارند؛ سالمندان بیشتر
چند سالی است که در جهان از تفریح به‌عنوان بخش اصلی زندگی و حتی درمان یاد می‌شود. این موضوع در مورد سالمندان اهمیت بیشتری پیدا کرده است؛ طوری که امروزه دانشگاه‌های معتبر آمریکا و اروپا رشته‌هایی را به تفریح‌درمانی اختصاص داده‌اند. هدف کلی این است که با تفریح بتوانیم سلامت انسان‌ها را از نظر جسمی و روانی حفظ کنیم. حتی وقتی اختلالی در سلامت ایجاد می‌شود، بتوان با روش‌های تفریحی مختلف سلامت بیمار را بازگرداند. تفریح‌درمانی موضوعی مهم و جدید در حفظ و ارتقای سلامت سالمند است. به نظر می‌رسد در کشور ما در این مورد کم‌کاری شده است و نیاز به کار بیشتری داریم.
تفریح سالمندان و جوانان فرق دارد
مقوله تفریح حیطه وسیعی دارد. تفریح در سالمندان متفاوت‌تر از جوانان است و باید با توجه به شرایط آنها، تفریحی مناسب برایشان در نظر گرفته شود. تفریح سالمندان به عوامل مهمی مانند سن، فرهنگ، میزان تحصیلات، علایق، اعتقادها، عادت‌ها و... بستگی دارد و اگر موارد گفته شده در نظر گرفته نشود، چه بسا تفریح برای سالمند آزاردهنده نیز شود. در کشور ما با توجه به نوع فرهنگ، سنت و مذهب تفریح‌ها متفاوت‌تر از کشورهای غربی است.
تفریح هر سالمند با سالمند دیگر فرق دارد
علم تفریح‌درمانی برای تفریح هر فرد سالمند سالم یا بیمار یا حتی افراد جوان جداگانه برنامه‌ریزی می‌کند. باید دید فرد از چه چیز لذت می‌برد. فرض کنید برای سالمند موسیقی امروزی می‌گذارید، شاید او از این موسیقی لذت نبرد و حتی باعث ناراحتی‌اش هم شود ولی وقتی موسیقی با توجه به روحیاتش انتخاب می‌شود، می‌تواند در او حس خوشی زنده کند. البته تفریحی مانند ورزش نیازی به شناخت روحیه سالمند ندارد و ورزش به همه سالمندان توصیه می‌شود.
حضور در محافل مذهبی
با توجه به تجربه ما در آسایشگاه‌ها و در جامعه اگر بخواهیم به تفریح سالمندان در ایران نگاهی داشته باشیم، می‌توان گفت فعالیت‌های مذهبی مانند مراسم دعا، حضور در مساجد، تشکیل گروه‌های مذهبی، خواندن و تفسیر قرآن کریم سرگرمی عبادتی و مفرحی برای سالمندان است که به آنها لذت زیادی می‌دهد و تاثیر زیادی در بالا بردن روحیه دارد.
حضور در جلسه‌های شعرخوانی
جلسه‌های شعرخوانی و حفظ کردن شعر نیز مواردی هستند که سالمندان علاقه زیادی به آن نشان می‌دهند. سالمندانی که سواد خواندن و نوشتن دارند و از قبل به ادبیات و شعرخوانی علاقه داشتند، بهتر است محافل ادبی را بشناسند و در آن حضور پیدا کنند.
ورزش و فعالیت فیزیکی
تفریح‌درمانی‌هایی که امروزه خیلی به آن اهمیت داده می‌شود، تفریح از نوع فیزیکی است. تفریح فیزیکی یا همان ورزش از دو جنبه مهم است؛ گروه‌های متشکل از سالمندان، به آنها حس تعلق اجتماعی می‌دهد و اینکه هنوز در اجتماع حضور دارند. یکی از مشکلات بزرگ سالمندان بعد از بازنشستگی این است که احساس جدایی از جامعه پیدا می‌کنند و فکر می‌کنند جامعه دیگر نیازی به آنها ندارد ولی تشکیل چنین گروههایی تعلق اجتماعی فرد را تقویت می‌کند و سلامت روان او را بهبود می‌بخشد. اهمیت دوم در این است که سالمند با حضور در چنین گروههایی با افراد جدیدی آشنا می‌شود و دامنه ارتباطی‌اش گسترش می‌یابد در واقع از تنهایی و عزلت‌نشینی بیرون کشیده می‌شود.
ثبت‌نام در تورهای گردشگری
امروزه تورهای گردشگری‌ای ترتیب داده شده که سالمندان را به نقاط مختلف شهر، کشور یا حتی خارج از کشور می‌برند. در کشورهای غربی، تورهای گردشگری وجود دارد که در فصولی از سال که تعداد گردشگران کمتر است با تخفیف‌های ویژه‌ای تورهای گردشگری سالمندان را راه می‌اندازند. این تورها باید در کشور ما نیز راه‌اندازی شوند.
بازی‌های فکری
بحث بازی‌های سالمندان نیز بحث مفصلی است. امروزه روی بازی‌های فکری مانند حل کردن جدول یا شطرنج تاکید زیادی می‌شود. این بازی‌ها می‌تواند دمانس یا زوال عقل را به تاخیر بیندازد. امروزه بازی‌های رایانه‌ای مخصوص سالمندان نیز طراحی شده، البته در کشور ما به‌دلیل اینکه سالمندان نمی‌توانند با رایانه خوب کار کنند، هنوز جا نیفتاده است. بازی‌های رایانه‌ای طوری طراحی شده‌اند که فعالیت مغزی را زیاد می‌کنند و برای سالمندان جذاب هم هستند.
اشتغال به صنایع دستی
در کشورهای توسعه‌یافته‌تر، گروههایی تشکیل می‌دهند که در آن سالمندان با هر نوع هنری صنایع دستی خود را در مکانی به نمایش می‌گذارند. این کار هم حس خلاق بودن را تقویت می‌کند و هم حس مفید بودن. عرضه هنر در ارتقای حفظ سلامت روانی فرد موثر است. علاوه بر اینها، شاید از نظر اقتصادی هم کمک حال سالمند باشد.
پرداختن به امور خیریه
فعالیت دیگری که احساس می‌شود در جامعه ما جایش خالی است، کارهای خیریه و بدون حقوق است. در کشور آمریکا حدود 60 درصد از افراد بیشتر از 50 سال در کارخیریه غیرانتفاعی شرکت دارند. هدایت این افراد در سازمان‌های خیریه و سازمان‌های مردم‌نهاد انجام می‌گیرد و دولت نیز سرپرستی و نظارت کامل روی عملکرد چنین سازمان‌هایی دارد. این کار نقش قبلی و هویت اجتماعی از دست رفته سالمند را به او برمی‌گرداند. در آسایشگاه کهریزک حدود 2 هزار بانوی نیکوکار یک روز در هفته را به کارهای خیریه اختصاص داده‌اند ولی این تعداد خیلی اندک است و در جامعه اسلامی ما که کارهای خیریه اهمیت بیشتری دارند، نیاز به تلاش بیشتری داریم. مساجد در جوامع مذهبی مثل جامعه ما می‌توانند برای فعالیت‌های خیریه نقش مثبتی ایفا کنند. شهرداری‌ها نیز باید سازمان مردم‌نهاد خیریه ایجاد کنند.
تفریح‌های خانگی
بعضی از سالمندان دچار ناتوانی هستند و نمی‌توانند در چنین محافلی شرکت کنند. برای تفریح این سالمندان باید تدابیری در خانه اندیشیده شود؛ مثلا می‌توان جلسات قرآن‌خوانی را به صورت هفتگی یا ماهانه در خانه سالمندان ناتوان برگزار کرد. هر روز ساعتی را به موسیقی مورد علاقه سالمند اختصاص داد. موسیقی‌های آرام‌بخش در سالمندانی که دچار آلزایمر هستند، باعث آرامش بیشتر می‌شود و حتی تاثیراتی نسبی در بهبود وضعیت شناختی‌شان دارد. گوش دادن موسیقی آرام قبل از خواب برای سالمندانی که اختلال خواب دارند، مفید است و باعث بهبود در خواب می‌شود.
